လူမှုစိတ်ပညာနှင့် ဒီဇိုင်း : လူတွေရဲ့အပြုအမူကို အကောင်းဘက်သို့ ဘယ်လိုလွှမ်းမိုးမလဲ

 

ဒီဇိုင်းဆိုတာ အလှအပသက်သက်မဟုတ်ဘဲ လူတွေရဲ့ အပြုအမူ (Behavior)၊ စိတ်ခံစားချက် (Emotions) နဲ့ လူမှုဆက်ဆံရေး (Social Interactions) တို့ကို လွှမ်းမိုးနိုင်တဲ့ အင်အားတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ လူမှုစိတ်ပညာ (Social Psychology) နဲ့ ဒီဇိုင်းကို ပေါင်းစပ်အသုံးချမယ်ဆိုရင် လူတွေကို ပိုမိုပျော်ရွှင်စေတဲ့၊ စုစည်းမှုကောင်းစေတဲ့၊ ပြီးတော့ အန္တရာယ်ကင်းတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခု ဖန်တီးနိုင်ပါတယ်။ 

၁။ ဒီဇိုင်းက လူတွေရဲ့ အပြုအမူကို ဘယ်လိုထိန်းချုပ်နိုင်သလဲ? 

 (က) လမ်းကြောင်းညွှန်ခြင်း (Wayfinding & Navigation) 

- လူတွေကို သူတို့ရဲ့ ခြေလှမ်းတွေကို အလိုအလျောက် ဦးတည်စေဖို့ အရောင်များ၊ လမ်းညွှန်များ၊ မြေပြင်အမှတ်အသားများ ကို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ 

- ဥပမာ: ဆေးရုံတစ်ခုမှာ စိမ်းပြာရောင် (Cool Colors) ကို ငြိမ်းချမ်းမှုပေးတဲ့ နေရာတွေမှာ အသုံးပြုပြီး၊ အနီရောင် (Warm Colors) ကို အရေးပေါ်ဧရိယာတွေမှာ သုံးခြင်းဖြင့် လူတွေရဲ့ အာရုံစူးစိုက်မှုကို ဆွဲဆောင်နိုင်ပါတယ်။ 

(ခ) လူစုလူဝေးထိန်းချုပ်ခြင်း (Crowd Control) 

- ထိုင်ခုံအစီအစဉ်၊ လမ်းလျှောက်လမ်းကြောင်း (Pathways) တွေကို ဒီဇိုင်းဆွဲခြင်းဖြင့် လူစုလူဝေးကို သဘာဝအတိုင်း ဖြန့်ကျက်စေနိုင်ပါတယ်။ 

- ဥပမာ: ဈေးဝယ်စင်တာတစ်ခုမှာ ခပ်ကျဉ်းကျဉ်း လမ်းကြောင်း (Narrow Pathways) နဲ့ အလှဆင်ပစ္စည်းများ (Visual Merchandising) တို့ကို စနစ်တကျချိန်ညှိခြင်းဖြင့် ဈေးသည်တွေရဲ့ အာရုံကို ဆွဲဆောင်နိုင်ပါတယ်။ 

(ဂ) လုံခြုံမှုခံစားချက်ဖြစ်ပေါ်စေခြင်း (Perceived Safety) 

- အလင်းရောင် (Lighting)၊ ကြည်လင်မြင်သာမှု (Visibility) နဲ့ သဘာဝစောင့်ကြည့်မှု (Natural Surveillance) တို့ကို မြှင့်တင်ပေးခြင်းဖြင့် လူတွေကို စိတ်ချရတယ်လို့ ခံစားရစေနိုင်ပါတယ်။ 

- ဥပမာ: ပန်းခြံတစ်ခုမှာ Blind Spots နေရာတွေ ကို ဖယ်ရှားပြီး ကျယ်ပြန့်တဲ့ လမ်းလျှောက်လမ်းကြောင်း (Open Walkways) နဲ့ ညဘက်အလင်းရောင် (Night Lighting) တို့ကို ထည့်သွင်းခြင်းဖြင့် ရာဇဝတ်မှုလျှော့ချနိုင်ပါတယ်။ 

 

၂။ လူမှုစိတ်ပညာအရ ထိရောက်တဲ့ ဒီဇိုင်းနည်းလမ်းများ 

(က) Nudge Theory (အနည်းငယ်တွန်းအားပေးခြင်း) 

- လူတွေရဲ့ ရွေးချယ်မှုကို အတင်းအကျပ် မဟုတ်ဘဲ သဘာဝကျကျ လမ်းညွှန်ပေးခြင်း။ 

- ဥပမာ: 

  - စွန့်ပစ်ပစ္စည်းကို အမှိုက်ပုံးအရွယ်အစား ကြီးထားခြင်းဖြင့် လူတွေကို အမှိုက်စွန့်ဖို့ အားပေးနိုင်ပါတယ်။ 

  - ရေချိုးခန်းထဲမှာ "ရေကိုချွေတာပါ" ဆိုတဲ့ မှတ်စုကပ်ထားခြင်းထက် အလိုအလျောက်ပိတ်သည့် Sensor Taps များ ကို တပ်ဆင်ခြင်းက ပိုထိရောက်ပါတယ်။ 

(ခ) Social Proof (လူမှုအထောက်အထား) 

- လူအများလုပ်နေတာကို လိုက်လုပ်ချင်စိတ် (Herd Mentality) ကို အသုံးချခြင်း။ 

- ဥပမာ: 

  - ဟိုတယ်တစ်ခုမှာ "ဤအခန်းကို အခြားဧည့်သည်များက ရေကိုချွေတာရန် တောင်းဆိုထားပါသည်" ဆိုတဲ့ မက်ဆေ့ချ်ကို ချိတ်ထားခြင်းဖြင့် ဧည့်သည်တွေကို ရေလျှော့သုံးဖို့ အားပေးနိုင်ပါတယ်။ 

(ဂ) The Ability to Choose (ရွေးခြယ်နိုင်ရန် ဖန်တီးပေးထားခြင်း) 

- လူတွေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ရွေးချယ်စရာတွေကို စီစဉ်ပေးခြင်း ဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင်ပါတယ်။ 

- ဥပမာ: 

  - စူပါမားကတ်တစ်ခုမှာ ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်တဲ့ အစားအစာတွေကို မျက်နှာစာတွင် ထားရှိခြင်း၊ အချိုရည်တွေကို နောက်ဆုံးထိပ်မှာ ထားခြင်းဖြင့် ဝယ်ယူမှုကို ထိန်းညှိပေးနိုင်ပါတယ်။ 

 

ဒီဇိုင်းနဲ့ လူ့အပြုအမူပြောင်းလဲမှု 

ဒီဇိုင်းက လူတွေရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝကို သိသိသာသာ ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။ အလှအပသက်သက်အတွက် မဟုတ်ဘဲ လူမှုအကျိုးပြု ဒီဇိုင်း (Socially Responsible Design) ကို အလေးထားမယ်ဆိုရင် ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု တည်ဆောက်နိုင်မှာပါ။ 

 

 "Good design is not just what looks good, but what works well for people." 

 

ဒီဇိုင်းပညာရှင်တိုင်း လူမှုစိတ်ပညာကို နားလည်ထားဖို့ လိုအပ်ပြီး၊ လူတွေရဲ့ အပြုအမူကို အပြုသဘောဆောင်တဲ့ လမ်းကြောင်း ကို ဦးတည်စေဖို့ ကူညီနိုင်ပါစေ။ 

 

MTZO